تحلیل منابع یارانه دستگاههای حمایتی کشور ارتقاء نظارت و اثر بخشی

انواع یارانه در حمایت از اقشار کم برخوردار جامعه و ابزاری برای اجرای سیاستهای باز توزیع بوده و هدف اصلی آن کاهش فشارهای اقتصادی اجتماعی بر قشر ضعیف جامعه و در راستای ایجاد رفاه و کاهش فاصله طبقاتی تعریف شده است. با توجه به مفاد مختلف قانونی که بستر اعطای یارانه را تأمین نموده اند سازمان هدفمندسازی یارانه ها به منظور بهینه سازی اهداف یارانه ها و اثر بخشی آن بر اساس قانون هدفمند کردن یارانه ها بیش از یک دهه فعالیت نموده است تا از انحراف و کاهش ضریب تاثیر آن جلوگیری نماید. با این وجود، علیرغم افزایش کمی انواع یارانه ها، شواهد امر حاکی از سرعت اجرایی نامناسب و کارایی پایین اقدامات مرتبط در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده میباشد؛ این مسئله به حدی گسترده است که به زعم برخی از منتقدان نه تنها یارانه های اعطایی تاثیر مناسبی بر رفاه اقشار آسیب پذیر و کاهش فشارهای اقتصادی سالهای اخیر در پی افزایش تورم بیکاری و بی ثباتی اقتصادی نداشته بلکه با تحمیل هزینه هایی سبب ایجاد ناپایداری در نهادهای مالی کشور نیز شده است. این وضعیت حاکی از آن است که نیل به هدف پرداخت یارانه ها و افزایش کارایی آن، نیازمند اقدامات درخوری همچون تخصیص مناسب منابع نظارت دقیق بر تخصیص ها، بازنگری در قوانین مرتبط، در صورت نیاز تدوین قوانین لازم الاجرا موثر و یا حذف برخی از قوانین یا اصولی است که عملکرد فعلی را کند نموده و یا اثر بخشی آن را کاهش داده است. این مسئله با توجه به اختیارات نظارتی محدود سازمان هدفمندسازی یارانه ها و تشکیلات نامناسب این سازمان در نظارت بر عملکرد یارانه های تخصیص یافته به ویژه در مواردی که یارانه توسط نهادهای واسطی به جامعه هدف خصوصاً در بخش حمایتی پرداخت میگردد اهمیت بیشتری می یابد.

خلاصه مدیریتی

1. وضع موجود منابع یارانه ای دستگاه های حمایتی

در بین مصارف تبصره (۱۴) قانون بودجه کل کشور ردیف هایی از منابع پرداختی به دستگاه های حمایتی به ویژه کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان : بهزیستی کشور اختصاص یافته و برخی نیز تحت عناوین دیگری در حمایت از اقشار محروم تعیین شده است جدول شماره (۱) با توجه به گزارش واصله از کمیته امداد امام خمینی (ره) بدیهی است یارانه قابل توجهی با مصارف متعدد از طریق این دستگاه حمایتی به مددجویان تحت پوشش خود اختصاص می یابد (جدول شماره (۲). در هر حال، در حمایت از اقشار کم برخوردار جامعه سازمانها و دستگاههای حمایتی مختلفی در کشور شکل گرفته و هر یک در حیطه وظایف و مسئولیتهای تعریف شده در حوزه خدمات و کمک رسانی به این قشر از جامعه فعالیت می کنند. در میان آنها، کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور از حیث تاثیر گذاری حیطه و گستره فعالیت و گستردگی جامعه هدف در کشور برجسته تر بوده و بخش عظیمی از پرداختی های تبصره (۱۴) قانون بودجه کل کشور به آنها اختصاص یافته است. کمیته امداد امام خمینی (ره) ، با توجه به حجم پرداخت از تبصره (۱۴) ، خدمت مستقلی تحت عنوان «مددجویتبصره (۱۴)» را در ساختار نظام پرداختی خود ایجاد کرده است. منظور از خدمات گیرندگان ذیل عنوان “مددجوی تبصره (۱۴)، آن فرد یا خانوار نیازمندی است که از محل اعتبارات تبصره (۱۴) قانون بودجه کل کشور مبلغی را به صورت ماهانه به عنوان کمک معیشت به منظور رفع فقر مطلق موضوع بندهای مختلف از جمله بند ۱۱ جدول مصارف تبصره موصوف) دریافت می کند و از برخی خدمات آن مطابق با ضوابط موجود بهره مند میگردد. با توجه به سهم این دستگاه حمایتی از یارانه ها بررسی و نظارت بر این بخش از بودجه یارانه ای امری ضروری است که مطابق با شواهد موجود تاکنون بررسی دقیق و نظارت اثر بخش و قابل گزارشی روی آن صورت نگرفته است.
مطابق با آمار منتشر شده از سوی کمیته امداد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۹۸ در کل کشور ۶۰۷۷۲۱ خانوار و بر مبنای نفرات ۱۶۵۵۰۹۹ نفر خانوار و فرد مددجوی تبصره (۱۴) ، تحت پوشش این دستگاه حمایتی بوده اند و به تفکیک استان مددجویان تبصره (۱۴) در جدول شماره (۳) گزارش شده است. از تعداد خانوار گزارش شده ۲۶۸۵۳۴ خانوار در منطقه محروم ساکن بوده ، ۱۲۰۰۸۳ خانوار (۴۵) در منطقه محروم ضریب ۶، ۸۰۳۲۷ خانوار (۳۰) در منطقه محروم ضریب ۷، ۵۳۵۳۸ خانوار (۲۰) در منطقه محروم ضریب ۸ و ۱۴۵۸۶ خانوار (۵) در منطقه محروم ضریب ۹ ساکن هستند.